Η άρνηση από την πλευρά των γονέων είναι μια φυσική αντίδραση, που συχνά πηγάζει από φόβο, άγχος ή έλλειψη πληροφόρησης. Για να τους βοηθήσουμε:

Να είμαστε σύμμαχοι: Οι δάσκαλοι και οι θεραπευτές πρέπει να προσεγγίζουν τους γονείς με κατανόηση, όχι επικριτικά.

Υποστηρικτική συμβουλευτική: Με τη βοήθεια ειδικών, οι γονείς μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα την κατάσταση και τα οφέλη μιας παρέμβασης.

Μικρά βήματα: Εξηγήστε τους τι μπορεί να κερδίσει το παιδί από την υποστήριξη, εστιάζοντας στα θετικά αποτελέσματα.

Με υπομονή και ενσυναίσθηση, οι γονείς συνήθως αισθάνονται πιο έτοιμοι να δεχτούν βοήθεια.

Οι γονείς μπορούν να απευθυνθούν στο ΚΕΔΑΣΥ και μόνοι τους, χωρίς απαραίτητα να υπάρχει παραπομπή από το σχολείο. Το ΚΕΔΑΣΥ (Κέντρο Διάγνωσης, Αξιολόγησης και Υποστήριξης) είναι ένας φορέας που παρέχει καθοδήγηση και στήριξη για τις ανάγκες του παιδιού στο σχολικό περιβάλλον. Αν παρατηρείτε δυσκολίες στο παιδί σας, μη διστάσετε να κάνετε αυτό το βήμα. Είναι σημαντικό να νιώθετε ότι έχετε πρόσβαση στις υπηρεσίες που μπορούν να σας βοηθήσουν.

Η διαχείριση ενός παιδιού με αναπτυξιακές δυσκολίες μέσα στην τάξη χωρίς παράλληλη στήριξη μπορεί να είναι πρόκληση, αλλά υπάρχουν τρόποι να το υποστηρίξουμε:

Συνεργασία με θεραπευτές και γονείς: Ο/Η δάσκαλος/δασκάλα μπορεί να συζητήσει με τους θεραπευτές και τους γονείς του παιδιού για να μάθει τι το βοηθά να παραμένει συγκεντρωμένο και οργανωμένο.

Προσαρμοσμένες παρεμβάσεις: Για παράδειγμα, αισθητηριακά παιχνίδια, όπως μαλακά μπαλάκια ή μασητικά, μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να ηρεμήσει.

Συχνά διαλείμματα: Το παιδί μπορεί να έχει την ευκαιρία να βγαίνει για λίγο έξω, να πίνει νερό ή να πηγαίνει στην τουαλέτα για να ανακουφιστεί από την ένταση.

Γωνιά ηρεμίας: Ένας μικρός χώρος μέσα στην τάξη, με μαξιλάρια ή ήρεμα παιχνίδια, όπου το παιδί μπορεί να καταφύγει όταν αισθάνεται πίεση, είναι συχνά πολύ αποτελεσματικός.

Η προσαρμογή του περιβάλλοντος στις ανάγκες του παιδιού όχι μόνο το βοηθά, αλλά δημιουργεί και ένα πιο ήρεμο κλίμα για όλη την τάξη.

Η απόφαση για το αν ένα παιδί μπορεί να ενταχθεί σε γενικό σχολείο με παράλληλη στήριξη εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Συνήθως, το παιδί πρέπει να είναι υψηλής λειτουργικότητας και να έχει αναπτύξει βασικές δεξιότητες λόγου και επικοινωνίας. Η τελική απόφαση λαμβάνεται από το ΚΕΔΑΣΥ ή τον γιατρό και την ομάδα θεραπευτών που παρακολουθούν το παιδί. Αυτοί αξιολογούν το επίπεδο ανάπτυξης του παιδιού σε γνωστικό, μαθησιακό και κοινωνικοσυναισθηματικό επίπεδο. Η συνεργασία όλων των φορέων είναι κρίσιμη για να διασφαλιστεί ότι το σχολικό περιβάλλον είναι κατάλληλο για το παιδί.

Η παράλληλη στήριξη είναι διαθέσιμη στην υποχρεωτική εκπαίδευση, δηλαδή στο Νηπιαγωγείο, το Δημοτικό, αλλά και σε μεγαλύτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες όπως το Γυμνάσιο και το Λύκειο. Είναι ένας σημαντικός θεσμός που έχει στόχο να βοηθήσει τα παιδιά να ενσωματωθούν στην τάξη, να συμμετέχουν στη μαθησιακή διαδικασία και να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες. Η παράλληλη στήριξη λειτουργεί ως «γέφυρα» που βοηθά το παιδί να ξεπεράσει δυσκολίες και να νιώσει ασφαλές και αποδεκτό στο σχολικό περιβάλλον.

Όταν ένα παιδί δεν έχει αναπτύξει λόγο, η επικοινωνία εξακολουθεί να είναι εφικτή μέσα από εναλλακτικά συστήματα επικοινωνίας. Για παράδειγμα:

Εικονοκάρτες: Το παιδί μπορεί να χρησιμοποιεί κάρτες για να εκφράζει τις ανάγκες και τα συναισθήματά του.

Εφαρμογές ή συσκευές επικοινωνίας: Οι τεχνολογικές λύσεις μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να συμμετέχει σε συζητήσεις.

Παράλληλα, είναι σημαντικό να δουλέψουμε δεξιότητες όπως η «Θεωρία του Νου» – η κατανόηση ότι οι άλλοι έχουν διαφορετικές σκέψεις και συναισθήματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι θεραπευτές μπορεί να χρησιμοποιήσουν δραστηριότητες που περιλαμβάνουν ερωτήσεις με εναλλακτικές απαντήσεις. Για παράδειγμα, δείχνοντας στο παιδί κάρτες με διαφορετικές επιλογές, μπορούμε να το ενθαρρύνουμε να επιλέξει την κατάλληλη απάντηση.

Οι εμμονές είναι συχνές στα παιδιά με ΔΑΦ, αλλά δεν πρέπει να τις βλέπουμε πάντα ως πρόβλημα. Στην πραγματικότητα, μπορούν να γίνουν μια γέφυρα επικοινωνίας και συνεργασίας με το παιδί. Αντί να προσπαθούμε να «κόψουμε» τις εμμονές, μπορούμε να τις προσαρμόσουμε ώστε να γίνουν πιο λειτουργικές. Για παράδειγμα:

Αν ένα παιδί έχει εμμονή με τα αυτοκίνητα, μπορούμε να το βοηθήσουμε να μάθει χρώματα ή αριθμούς μέσω παιχνιδιών με αυτοκίνητα.

Αν του αρέσουν οι δεινόσαυροι, μπορούμε να το ενθαρρύνουμε να διαβάσει βιβλία ή να συμμετέχει σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες που σχετίζονται με αυτό το ενδιαφέρον.

Η κατανόηση και η υπομονή είναι το κλειδί για να μετατρέψουμε τις εμμονές σε ευκαιρίες μάθησης και σύνδεσης με το παιδί.

Η θεραπευτική προσέγγιση δεν έχει προκαθορισμένο χρονικό όριο, γιατί κάθε παιδί εξελίσσεται με διαφορετικό ρυθμό. Ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε παιδιού, η υποστήριξη μπορεί να συνεχιστεί στην εφηβεία ή ακόμα και στην ενήλικη ζωή. Για παράδειγμα:

Στην παιδική ηλικία, η θεραπεία μπορεί να επικεντρωθεί στη βελτίωση της συγκέντρωσης και της συμπεριφοράς στο σχολείο.

Στην εφηβεία, μπορεί να περιλαμβάνει στρατηγικές για τη διαχείριση της οργάνωσης και του άγχους.

Στην ενήλικη ζωή, μπορεί να αφορά στην υποστήριξη για επαγγελματικούς ή κοινωνικούς στόχους.

Η πρόοδος του κάθε ατόμου παρακολουθείται από τον γιατρό και τους θεραπευτές, οι οποίοι συνεργάζονται με τους γονείς για να αποφασίσουν πότε έχει επιτευχθεί ο στόχος της θεραπείας ή αν χρειάζονται επιπλέον παρεμβάσεις.

Η φαρμακοθεραπεία είναι μια επιλογή που εξετάζεται μόνο όταν τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας) επηρεάζουν σοβαρά την ποιότητα ζωής του παιδιού. Για παράδειγμα:

Όταν το παιδί δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί και να ολοκληρώσει σχολικές εργασίες.

Όταν οι σχέσεις του με φίλους και οικογένεια επηρεάζονται αρνητικά.

Όταν η συμπεριφορά του δημιουργεί έντονο άγχος ή δυσκολίες στην καθημερινότητά του.

Ο γιατρός που παρακολουθεί το παιδί σας, συνήθως ένας αναπτυξιολόγος παιδίατρος ή παιδοψυχίατρος, θα αξιολογήσει προσεκτικά τις ανάγκες του και θα σας προτείνει φαρμακευτική αγωγή μόνο αν κρίνει ότι είναι απαραίτητη. Η φαρμακοθεραπεία συνήθως συνδυάζεται με άλλες παρεμβάσεις, όπως συμβουλευτική, εκπαιδευτική υποστήριξη ή συμπεριφορική θεραπεία, για να είναι πιο ολοκληρωμένη και αποτελεσματική.

Η πρώιμη παρέμβαση είναι μια από τις πιο αποτελεσματικές στρατηγικές για την υποστήριξη παιδιών με ΔΑΦ (Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος). Στα πρώτα χρόνια της ζωής, ο εγκέφαλος έχει απίστευτη ικανότητα προσαρμογής και ανάπτυξης, κάτι που ονομάζεται «πλαστικότητα του εγκεφάλου». Η λογοθεραπεία και η εργοθεραπεία μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να αναπτύξει βασικές δεξιότητες, όπως:

Επικοινωνία: Να βελτιώσει την ικανότητά του να εκφράζεται και να κατανοεί τους άλλους.

Κοινωνική αλληλεπίδραση: Να μάθει πώς να παίζει, να συνεργάζεται και να συνδέεται με συνομηλίκους.

Αυτονομία: Να αποκτήσει δεξιότητες που θα το βοηθήσουν να διαχειρίζεται καθημερινές δραστηριότητες.

Αυτό που είναι πολύ σημαντικό είναι το πρόγραμμα θεραπείας να προσαρμόζεται στις ανάγκες και στις ιδιαιτερότητες του κάθε παιδιού, καθώς κάθε παιδί είναι μοναδικό, και το πλάνο υποστήριξης πρέπει να αντικατοπτρίζει αυτή τη μοναδικότητα. Εξίσου σημαντικό είναι να δουλεύετε μαζί με τους θεραπευτές και τον γιατρό του παιδιού για να παρακολουθείτε την πρόοδό του και να κάνετε τις απαραίτητες προσαρμογές όταν χρειάζεται.

Πολλοί ενήλικες παρατηρούν δυσκολίες που τους θυμίζουν τις περιγραφές διαταραχών όπως ΔΕΠΥ ή ΔΑΦ. Για παράδειγμα, μπορεί να δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν, να ολοκληρώσουν στόχους ή να κατανοήσουν κοινωνικούς κανόνες. Αν αναγνωρίσετε τέτοια σημάδια στον εαυτό σας ή σε κάποιον άλλον, το πρώτο βήμα είναι να απευθυνθείτε σε έναν ψυχίατρο ενηλίκων που έχει εμπειρία στις νευροαναπτυξιακές διαταραχές. Η διάγνωση στην ενήλικη ζωή δεν είναι μόνο εφικτή αλλά και ιδιαίτερα βοηθητική, καθώς μπορεί να ανοίξει το δρόμο για κατάλληλη υποστήριξη και εκπαίδευση σε στρατηγικές αντιμετώπισης

Όταν ένα άτομο πληροί τα κριτήρια τόσο για ΔΕΠΥ όσο και για ΔΑΦ, τότε μιλάμε για συννοσηρότητα. Αυτό σημαίνει ότι το άτομο μπορεί να έχει δυσκολίες στη συγκέντρωση, στην προσοχή ή στην παρορμητικότητα (λόγω ΔΕΠΥ), ενώ παράλληλα παρουσιάζει δυσκολίες στην κοινωνική επικοινωνία και επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές (λόγω ΔΑΦ). Αυτή η συννοσηρότητα μπορεί να κάνει την καθημερινότητα πιο απαιτητική και συχνά απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση στη θεραπεία και την υποστήριξη.

Η ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας) είναι ένας ευρύς όρος που περιλαμβάνει τρεις διαφορετικούς τύπους:

ΔΕΠ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής): Σε αυτή την περίπτωση, το κυρίαρχο σύμπτωμα είναι η δυσκολία συγκέντρωσης. Το άτομο μπορεί να ξεχνά εύκολα, να χάνει αντικείμενα, να δυσκολεύεται να οργανώσει το χρόνο του και να ολοκληρώσει εργασίες.

Υπερκινητικός/Παρορμητικός Τύπος: Το άτομο δείχνει υπερκινητικότητα, δυσκολία να μείνει ήσυχο και έντονη παρορμητικότητα, π.χ., να απαντά χωρίς σκέψη ή να διακόπτει τους άλλους.

Συνδυασμένος Τύπος: Το άτομο παρουσιάζει συμπτώματα και από τις δύο παραπάνω κατηγορίες.

Η ΔΕΠ είναι ο τύπος της ΔΕΠΥ όπου η υπερκινητικότητα δεν εμφανίζεται.

Όσο για τους ενήλικες, η διάγνωση είναι δυνατή και σημαντική, καθώς τα συμπτώματα συχνά συνεχίζονται, αν και μπορεί να εκφράζονται διαφορετικά. Ένας ενήλικας με ΔΕΠΥ μπορεί να δυσκολεύεται να τηρεί προθεσμίες, να οργανώνει την καθημερινότητά του ή να συγκεντρώνεται στη δουλειά.

Ο όρος «Άτυπος Αυτισμός» χρησιμοποιείται για να περιγράψει περιπτώσεις που δεν καλύπτουν πλήρως τα διαγνωστικά κριτήρια για τον αυτισμό της παιδικής ηλικίας, σύμφωνα με το ICD-10 (ένα διαγνωστικό σύστημα που χρησιμοποιείται και στην Ελλάδα). Υπάρχουν δύο βασικές διαφορές:

Τα συμπτώματα εμφανίζονται αργότερα, μετά την ηλικία των τριών ετών.

Το παιδί δεν παρουσιάζει και τα τρία βασικά διαγνωστικά κριτήρια (δυσκολία στην κοινωνική αλληλεπίδραση, περιορισμένη επικοινωνία και στερεότυπες συμπεριφορές).

Η διάγνωση «Άτυπος Αυτισμός» βοηθά τους ειδικούς να περιγράψουν καλύτερα την εικόνα ενός παιδιού που έχει δυσκολίες αλλά δεν ανήκει πλήρως στις κλασικές διαγνωστικές κατηγορίες. Ωστόσο, η ανάγκη για υποστήριξη, εκπαίδευση και παρέμβαση παραμένει ίδια.

Η αλήθεια είναι ότι η βελτίωση στις διαγνωστικές μεθόδους έχει παίξει σημαντικό ρόλο. Παλαιότερα, πολλά παιδιά με ΔΑΦ (Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος) δεν λάμβαναν διάγνωση ή η διάγνωσή τους γινόταν αργά. Σήμερα, οι ειδικοί διαθέτουν πιο σύγχρονα εργαλεία που επιτρέπουν την έγκαιρη και ακριβή ανίχνευση των συμπτωμάτων. Παράλληλα, οι γονείς είναι καλύτερα ενημερωμένοι, και η κοινωνία προσφέρει περισσότερη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, κάτι που διευκολύνει τις διαγνώσεις. Ωστόσο, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε με σιγουριά αν αυτός είναι ο λόγος που έχουν αυξηθεί τα ποσοστά της ΔΑΦ ή αν υπάρχει πραγματική αύξηση των ατόμων που διαγιγνώσκονται με ΔΑΦ.

Δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο «ποσοστό» συμπτωμάτων που να καθορίζει πότε πρέπει να ανησυχήσουν οι γονείς. Η ουσία είναι να παρατηρήσετε τη συνολική εικόνα του παιδιού. Εάν βλέπετε συμπεριφορές όπως δυσκολία στο να συνδεθεί με άλλα παιδιά, έντονες εμμονές ή επαναλαμβανόμενες κινήσεις και στερεοτυπίες, τότε αυτά είναι ενδείξεις που αξίζουν προσοχής. Επιπλέον, η έλλειψη ευελιξίας στις δραστηριότητες και η επιμονή σε ρουτίνες μπορεί να είναι ένα ακόμη σημάδι. Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι κάθε παιδί είναι διαφορετικό και μπορεί να παρουσιάζει μοναδικά χαρακτηριστικά. Η έγκαιρη επικοινωνία με ειδικούς, όπως παιδίατρους που ειδικεύονται στις αναπτυξιακές διαταραχές ή παιδοψυχολόγους, είναι καθοριστική για τη σωστή εκτίμηση.