Το άγχος είναι μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού σε στρεσογόνες καταστάσεις, και σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να είναι ακόμα και βοηθητικό. Ένα παιδί που νιώθει άγχος πριν από ένα διαγώνισμα, μια αθλητική διοργάνωση ή μια νέα εμπειρία, μπορεί να κινητοποιείται ώστε να προετοιμαστεί καλύτερα. Όταν όμως το άγχος είναι υπερβολικό, επίμονο και επηρεάζει την καθημερινότητα του παιδιού σε σημαντικό βαθμό, τότε μπορεί να χρειάζεται παρέμβαση.

Το φυσιολογικό άγχος είναι προσωρινό και περιορίζεται σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Το παιδί μπορεί να νιώθει νευρικό πριν από μια πρόκληση, αλλά μόλις αυτή περάσει, το άγχος υποχωρεί. Από την άλλη πλευρά, αν το άγχος εμποδίζει το παιδί να συμμετέχει σε δραστηριότητες, να κοιμηθεί ή να λειτουργήσει φυσιολογικά, μπορεί να είναι σημάδι ότι έχει ξεπεράσει τα φυσιολογικά όρια.

Υπάρχουν ορισμένα σημάδια που δείχνουν ότι το άγχος ενός παιδιού μπορεί να είναι προβληματικό:

  • Αν το παιδί αρχίζει να αποφεύγει καταστάσεις που παλιότερα του άρεσαν – όπως τα αθλήματα, οι εξωσχολικές δραστηριότητες ή οι κοινωνικές συναναστροφές.
  • Αν έχει δυσκολία να κοιμηθεί, ξυπνάει συχνά μέσα στη νύχτα ή βλέπει συχνούς εφιάλτες, ειδικά για πολλές συνεχόμενες εβδομάδες.
  • Συνεχείς πονοκέφαλοι, στομαχόπονοι ή τάση για εμετό που δεν έχουν κάποια οργανική αιτία.
  • Ξαφνικές εξάρσεις φόβου ή ακόμα και κρίσεις πανικού, με δύσπνοια, ταχυκαρδία και αίσθηση απώλειας ελέγχου.
  • Εάν το παιδί κάνει συνεχώς αρνητικές σκέψεις για πιθανές αποτυχίες και νιώθει ότι δεν είναι αρκετά ικανό, ακόμα και όταν δεν υπάρχει αντικειμενικός λόγος.
  • Αν εκφράζει συχνά χαμηλή αυτοεκτίμηση, αισθάνεται ανεπαρκές ή πιστεύει ότι δεν αξίζει την αγάπη και την αποδοχή των άλλων.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το χρόνιο άγχος δεν είναι απλώς μια «φάση» που θα ξεπεράσει μόνο του το παιδί. Εάν αυτά τα συμπτώματα επιμένουν για εβδομάδες ή επηρεάζουν τη σχολική και κοινωνική του ζωή, τότε θα πρέπει να σκεφτούμε να ζητήσουμε βοήθεια από έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Ο ειδικός μπορεί να βοηθήσει το παιδί να κατανοήσει και να διαχειριστεί το άγχος του μέσα από τεχνικές χαλάρωσης και άλλες αποτελεσματικές μεθόδους, όπως η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία.

Οι γονείς μπορούν, επίσης, να παίξουν καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση του άγχους των παιδιών τους. Μερικοί τρόποι που μπορούν να βοηθήσουν είναι:

  • Φροντίστε να ρωτάτε το παιδί πώς νιώθει και να του δείχνετε ότι είστε διαθέσιμοι να το ακούσετε χωρίς να το πιέζετε. Φράσεις όπως «Μην αγχώνεσαι» συχνά δεν βοηθούν – το παιδί μπορεί να αισθανθεί ότι τα συναισθήματά του δεν έχουν σημασία. Αντίθετα, μπορείτε να πείτε: «Καταλαβαίνω ότι αυτό σε προβληματίζει. Θέλεις να το συζητήσουμε και να δούμε πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε;».
  • Τα παιδιά νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια όταν έχουν ένα σταθερό πρόγραμμα ύπνου, διαβάσματος και χαλάρωσης.
  • Η άσκηση μειώνει το άγχος και βελτιώνει τη διάθεση. Ακόμα και μια βόλτα, ένα άθλημα ή λίγος χορός μπορούν να κάνουν μεγάλη διαφορά.
  • Η βαθιά αναπνοή και η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να ηρεμήσει. Δοκιμάστε μαζί του μια απλή άσκηση αναπνοής, όπως να εισπνέει για 4 δευτερόλεπτα, να κρατάει την αναπνοή του για 4 δευτερόλεπτα και να εκπνέει αργά για 6 δευτερόλεπτα.
  • Αν και είναι φυσιολογικό να θέλετε να προστατεύσετε το παιδί σας από το άγχος, η αποφυγή κάθε δύσκολης κατάστασης μπορεί να το κάνει λιγότερο ικανό να διαχειρίζεται το στρες. Δώστε του ευκαιρίες να μάθει να αντιμετωπίζει μικρές προκλήσεις, ώστε να αναπτύξει αυτοπεποίθηση.
  • Τα παιδιά μαθαίνουν από τον τρόπο που οι γονείς τους αντιμετωπίζουν το άγχος. Αν βλέπουν ότι διαχειρίζεστε το δικό σας στρες με ψυχραιμία, χωρίς πανικό ή υπερβολική ανησυχία, είναι πιο πιθανό να κάνουν το ίδιο.

Το άγχος δεν πρέπει να αγνοείται ή να υποτιμάται. Όσο πιο γρήγορα εντοπιστούν τα σημάδια και δοθεί η σωστή υποστήριξη, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες το παιδί να αναπτύξει μηχανισμούς διαχείρισης που θα το βοηθήσουν και στην ενήλικη ζωή του. Αν νιώθετε ότι το άγχος του παιδιού σας ξεπερνά τις αντοχές του, μη διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια από έναν ειδικό. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχετε αποτύχει ως γονείς – αντίθετα, δείχνει ότι ενδιαφέρεστε και θέλετε να προσφέρετε στο παιδί σας τα εργαλεία που χρειάζεται για να νιώθει πιο ασφαλές και ισορροπημένο.