Πώς εκδηλώνεται το άγχος σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες;

Το άγχος μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά εκδηλώνεται με διαφορετικούς τρόπους καθώς το παιδί μεγαλώνει. Οι ανησυχίες που έχει ένα παιδί σε κάθε στάδιο της ανάπτυξής του σχετίζονται τόσο με τη γνωστική του ωριμότητα όσο και με τις εμπειρίες που βιώνει. Το να γνωρίζουν οι γονείς πώς μπορεί να φαίνεται το άγχος σε κάθε ηλικία, μπορεί να τους βοηθήσει να αναγνωρίσουν έγκαιρα τα σημάδια και να υποστηρίξουν καλύτερα το παιδί τους.

Στα πρώτα χρόνια της ζωής, το πιο συνηθισμένο είδος άγχους είναι ο φόβος αποχωρισμού. Από τους 8 μήνες έως περίπου τα 3 χρόνια (με κορύφωση συνήθως ανάμεσα στον 18^ο και 24^ο μήνα), είναι φυσιολογικό τα παιδιά να αντιδρούν έντονα όταν αποχωρίζονται τους γονείς τους. Αυτό μπορεί να εκδηλωθεί με έντονο κλάμα όταν οι γονείς φεύγουν, άρνηση να μείνουν με άλλους φροντιστές, δυσκολίες στον ύπνο ή ακόμα και εφιάλτες. Παρόλο που είναι μια φυσιολογική φάση ανάπτυξης, όταν το άγχος αποχωρισμού είναι πολύ έντονο ή συνεχίζεται για μεγάλο διάστημα (π.χ. ακόμη και όταν το παιδί πάει στο Δημοτικό), μπορεί να δυσκολεύει την καθημερινότητα του παιδιού και να χρειάζεται επιπλέον υποστήριξη.

Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, μπορεί να εκδηλώνουν το άγχος τους μέσα από σωματικά συμπτώματα, όπως στομαχόπονους, τάση για εμετό ή απώλεια όρεξης και αλλαγές ως προς το φαγητό, με αλλαγές στις συνήθειες ύπνου ή με απότομες αλλαγές στις συναισθηματικές αντιδράσεις (κυκλοθυμία). Κάποια παιδιά μπορεί να επιστρέψουν σε συμπεριφορές που είχαν ξεπεράσει, όπως το πιπίλισμα του δακτύλου ή η ενούρηση. Επίσης, μπορεί να δείξουν έντονη προσκόλληση στους γονείς τους και μεγάλη δυσφορία σε νέες εμπειρίες.

Στη σχολική ηλικία, οι ανησυχίες των παιδιών αλλάζουν. Το σχολείο γίνεται ένας σημαντικός παράγοντας άγχους, ειδικά αν το παιδί αισθάνεται πίεση για καλές επιδόσεις ή ανησυχεί για το πώς το βλέπουν οι συνομήλικοί του (κοινωνική αποδοχή). Μπορεί να εκδηλώσει το άγχος του με υπερβολική ανησυχία για τα διαγωνίσματα, φόβο αποτυχίας ή δυσκολία στη συγκέντρωση. Τα σωματικά συμπτώματα είναι επίσης πολύ συχνά – πολλά παιδιά παραπονιούνται για πονοκεφάλους ή στομαχόπονους, ιδιαίτερα πριν από σχολικές εξετάσεις ή άλλες καταστάσεις που απαιτούν να εκτεθούν μπροστά σε άλλους (π.χ. σχολικές παραστάσεις). Ένα παιδί με άγχος μπορεί να είναι υπερβολικά ευαίσθητο στην κριτική, να αποφεύγει κοινωνικές καταστάσεις ή να εμφανίζει τελειομανία – να αγχώνεται υπερβολικά για το αν έκανε κάποιο λάθος ή αν απάντησε σωστά σε μια ερώτηση στο σχολείο. Το bullying ή η κοινωνική απομόνωση αποτελούν, επίσης, συχνές πηγές άγχους και μπορεί να οδηγήσουν σε απόσυρση, χαμηλή αυτοεκτίμηση και φόβο για το πώς το βλέπουν οι άλλοι.

Στην εφηβεία, το άγχος γίνεται πιο περίπλοκο, καθώς οι ανησυχίες πλέον αφορούν όχι μόνο το σχολείο και τις επιδόσεις, αλλά και θέματα αυτοεικόνας, κοινωνικών/συντοφικών σχέσεων και προσδοκιών για το μέλλον (σπουδές, επάγγελμα κλπ). Πολλοί έφηβοι ανησυχούν για το πώς φαίνονται, για το αν είναι αρκετά αποδεκτοί στην παρέα τους ή για το τι θα κάνουν στο μέλλον. Το άγχος για τις σχολικές επιδόσεις εξακολουθεί να είναι σημαντικό, αλλά η ανησυχία για την κοινωνική εικόνα γίνεται εξίσου έντονη.

Σε αυτή την ηλικία, οι έφηβοι που αντιμετωπίζουν άγχος μπορεί να παρουσιάσουν μειωμένη αυτοπεποίθηση, δυσκολία στη λήψη αποφάσεων, έντονο φόβο αποτυχίας ή τελειομανία. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συχνά επιδεινώνουν αυτά τα συναισθήματα, καθώς η συνεχής σύγκριση με άλλους μπορεί να δημιουργήσει χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυξημένη αυτοκριτική.

Το άγχος μπορεί επίσης να εκδηλωθεί μέσα από σωματικά και συναισθηματικά συμπτώματα, όπως αϋπνία, πονοκεφάλους, ευερεθιστότητα, αλλαγές στη διάθεση και απόσυρση από φίλους και οικογένεια. Κάποιοι έφηβοι μπορεί να στραφούν σε ανθυγιεινούς τρόπους διαχείρισης, όπως η υπερβολική ενασχόληση με το κινητό και τα social media, η αποφυγή ευθυνών ή ακόμα και η χρήση αλκοόλ και ουσιών για να μειώσουν το άγχος τους.

Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, το άγχος μπορεί να οδηγήσει σε κρίσεις πανικού ή ακόμα και καταθλιπτικά συμπτώματα. Οι γονείς χρειάζεται να είναι προσεκτικοί αν ο έφηβος αρχίσει να αποσύρεται από δραστηριότητες που κάποτε του άρεσαν, να αποφεύγει κοινωνικές επαφές ή να εκφράζει πολύ αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό του. Αυτά μπορεί να είναι σημάδια ότι το άγχος έχει αρχίσει να επηρεάζει σοβαρά την καθημερινότητά του και ίσως χρειάζεται επιπλέον υποστήριξη από έναν ειδικό.

Κατανοώντας πώς εκδηλώνεται το άγχος σε κάθε ηλικία, οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να το διαχειριστούν πιο αποτελεσματικά. Η διατήρηση ενός ασφαλούς και υποστηρικτικού περιβάλλοντος, η ενθάρρυνση της αυτονομίας και η ανοιχτή επικοινωνία είναι βασικά εργαλεία για τη μείωση του άγχους. Αν παρατηρήσετε ότι το άγχος επηρεάζει τη λειτουργικότητα και την ευημερία του παιδιού ή του εφήβου σας, η βοήθεια ενός ειδικού μπορεί να κάνει τη διαφορά, προσφέροντάς του στρατηγικές και εργαλεία για να διαχειριστεί καλύτερα τις ανησυχίες του.